सिंधू संस्कृती ही भारताची सर्वात सुसंस्कृत आणि प्राचीन संस्कृती मानली जाते. गोर-बंजारा ही या संस्कृतीशी संबंधित एक संस्कृती आहे आणि हा गोर बंजारा समाज खरोखरच संपूर्ण जगात पुरी आहे आणि वेगवेगळ्या प्रांतात वेगवेगळ्या नावांनी ओळखले जाते.
जसे महाराष्ट्रातील बंजारा, कर्नाटकमधील लामणी, आंध्रमधील तल्लाडा, पंजाबमधील बाजीगर, उत्तर प्रदेशमधील नाईक समाज आणि बाह्य जगातील राणी. या समाजाच्या पूर्वीच्या काळात बौद्ध आणि महावीर हे पिथगौर नावाच्या गौर्धर्माचे पहिले संस्थापक होते. यानंतर, दगुरु नावाचा दुसरा धार्मिक नेता ग्यारवी शतकात झाला आहे. दुसर्या धार्मिक शिक्षकाने शिक्षण आणि मंत्र आणि समाजाला महत्त्व दिले. त्या मंत्र गोरबोलीमध्ये शिकच शिकवाच शिखे राज धडावच, शिखा जेरी सज्पोली, घियानापोली, याचा अर्थ असा आहे की समाज शिक्षण प्राप्त करुन आपला समाज शिकवितो.
त्याचबरोबर समाजाला राजचा गौरव मिळू शकेल. पीठगौर यांनी चंद्रगुप्त मौर्य, हर्षवर्धन सारख्या महान विराट राजाला जन्म दिला. त्याच प्रकारे, दगुरुंच्या कल्पनांनी आला उदाल, राजा गोपीचंद यासारखे महान योद्धा तयार केले. १२ व्या शतकापासून ते १७ व्या शतकापर्यंत गौर बंजारामध्ये खूप मोठे योद्धा बनले. महाराणा प्रतापचा सेनापती जयमल फंतिहा आणि राजा रतनसिंगचा सर सेनापती आणि राणी रूपमतीचा भाऊ गोर बंजारा गौरा बादल. १२ शताब्दी पासून तर १७ शताब्दी शतकातील गौर हे बंजारा समाज, उत्तरेकडील लखीशस बंजारा आणि दक्षिणेकडील जंगी, भंगी (भुकीयस) आणि मध्यभारतीचे भगंदरस वडतिया हे मोठे व्यापारी होते.
बंजारा समाज
हे सर्व व्यापारी भारतातील बड्या राजांना आणि सम्राटांना रसद (अन्नधान्य) पुरवत असत. पण सर्वसामान्यांची चिंता ही गौर बंजारा समाजातील संत सेवालाल महाराजांची होती, म्हणूनच त्यांनी सर्वसामान्यांच्या सेवेसाठी व त्यांच्या कल्याणकारी विचारांची स्थापना केली आणि त्याच महान सतगुरू, समाज सुधारक, क्रांतिकारक, अर्थशास्त्रज्ञ, आयुर्वेद आणि बहुजन (कोर-गोर) संत संत सेवालाल यांचा जन्म १५ फेब्रुवारी १७३९ रोजी आंध्र प्रदेशातील अनंतपूर जिल्ह्यातील गुठी तालुक्यातील गोलाल डोडी गावात झाला. आता ते गाव सेवागड या नावाने ओळखले जाते. भौगोलिक आणि ऐतिहासिक माहितीमुळे गोर बंजारा समाज मुख्यत: राज्याच्या सीमेवर होता, त्यांना या परिस्थितीचा फायदा व्यवसायात मिळायचा आणि त्याच गोष्टीच्या दृष्टीकोनातून तो फायदेशीरही
श्री संत सेवालाल महाराज हे जगातील प्रत्येक बंजारा समाजातील लोकांचे आराध्यदैवत आहेत.तर त्यांनी बंजारा समाजामध्ये असलेल्या प्रत्येकाला जगण्याचा मार्ग दाखविला.जगण्यासाठी वणवण भटकंती करणाऱ्या व विमुक्त जाती भटक्या जमाती या प्रवर्गात असणाऱ्या बंजारा समाजाला जगण्याचा मार्ग दाखविला प्रगतीशील देशासोबत कसे चालता येईल हे हि सांगितले एवढेच नाही तर त्यांनी त्या काळात सांगितलेल्या गोष्टी ह्या काळात सुद्धा लागू पडत आहेत
बंजारा समाजातील व्यक्ती हा कधीही दुसर्यावर विसंबला नाही त्याचे कारण हेच कि त्यांचा पाठीमागे साक्षात श्री संत सद्गुरू सेवालाल महाराज हे उभे होते,मद्यपान करून पत्नीवर अत्याचार करणारे , हुंड्यासाठी बायकोला माहेरी पाठवणारे, कार्यक्रम असल्यावर प्राणिजात ची हत्या करणारे अश्या अनेक लोकांची सेवालाल महाराज यांनी जगण्याचा मार्ग दाखविला.
कौटुंबिक माहिती व बालपण
वालाल महाराज यांचे वडील रामजी नायक यांचा मुलगा भीमा नायक एक मोठा व्यापारी होता. त्याला जवळजवळ सर्व भारतीय भाषांचे ज्ञान होते. त्यांच्या एकूण संपत्तीमध्ये ४००० ते ५००० गायी आणि बैल आहेत. कोण धान्याच्या वाहतुकीसाठी वापरला जात असे आणि ५२ तांड्यांचा नायक होता. त्यांना नायकडा (एक गावचा नायक आणि खेड्यांचा नायक) असे म्हटले जाते. एका गावात (तांडे यांचे) लोकसंख्या सुमारे ५०० होते. प्रत्येक तांड्यासाठी, एक माणूस आणि एक स्त्री गोर उपदेशक म्हणून काम करीत असे, त्यांना जवळ (५२) भेरू (माणूस) आणि ६४ जोगानी (स्त्री) असे संबोधत. या ५२ भेरू आणि ६४ जोगानींचे एकत्रिकरण होते. आणि त्यांची स्थापना मुख्य नाईक अंतर्गत झाली. म्हणूनच संत सेवालाल आजोबांना रामशहा नायक म्हटले गेले. (५२ तांड्यांचा संघप्रमुख) भीम नायक हेही ४१ तांड्यांचे संघप्रमुख होते. ऐतिहासिक कागदपत्रांवरून असे दिसून आले आहे की भीमा नायक यांची इंग्रजांकडे किंमत २ लाख आहे. मर्चंट करार केला होता
धर्मणीयाडी(आई)
सेवालालच्या आईचे नाव धरमणी होते, ती जयराम बदाटिया (सुवर्णा कप्पा, कर्नाटक) यांची मुलगी होती. भीमा नायक यांच्या लग्नानंतर त्यांना जवळजवळ १२ वर्षे मूलबाळ नव्हते, पुढे जगदंबा मातेची पूजा व कृपेमुळे धर्मनी व भीमा नाईक यांना सेवालाल महाराज यांचा जन्म झाला अशी बंजारा समाजात एक श्रद्धा आहे
पत्नी
श्री संत सेवालाल महाराज यांची लग्नाची कथा जरा वेगळीच आहे.त्यांना खुपदा सर्वांकडून लग्न करावे अशी इच्छा जाहीर केली मात्र सेवालाल महाराज यांनी कधीही त्यांच्या बोलण्यावर लग्न केले नाही त्यासाठी सुद्धा एक कारण असे होते कि.त्याचीच एक कथा एकदा आई जगदंबा सेवालाल महाराज यांना लग्नासाठी विनवणी करत होती कि सेवालाल तू आता लग्न करून घे मात्र सेवालाल महाराज हे त्यांच्या बोलण्याला टाळण्याचा प्रयत्न करत होते.
मात्र आई जगदंबा पूर्णपणे विचार करूनच आली होती.तिने सेवालाल ला सांगितले कि तू स्त्री शी लग्न करण्याची इच्छा करशील तिच्याशी तुझं लग्न केलं जाईल मात्र त्यावर सेवालाल महाराज म्हणाले., कि आई ह्या जगात सर्वजन मला भाऊ ह्या नावाने संबोधता त्यावर मी त्यांचा भाऊच आलो ना आता तूच सांग जर जगात माझ्या सर्व बहिणीच आहे तर मी लग्न कुणाशी करू.ह्या उत्तराने आई जगदंबा भारावून गेली.आई जगदंबा मात्र सेवालाला महाराज यांना विनवणी करताच राहिली.शेवटी आई जगदंबा सेवालाल महाराज यांना मुलगी दाखवण्यासाठी स्वर्गात देखील घेऊन गेली.मात्र त्या नंतर जे झाले ते खूप वाईट होते.
सेवालाल महाराज यांचे भाऊ
धर्मी सात महाराज (मधले भाऊ)
रामचंद्र सात महाराज (धाकटे भाऊ)
हे पण वाचा:- संत सेवालाल महाराज मंदिर माहिती
सेवालाल महाराज यांचे वचन
कोई केनी भजो पूजो मत। – भावार्थ: कोनाची पुजा आर्जा करू नक। देव मंदीरात नाही माणसात आहे।
रपीया कटोरो पांळी वक जाय।- भावार्थः एका रूपयाला एक वाटी पाणी विकेल।
कसाईन गावढी मत वेचो। – भावार्थः खाटीक ला गाय विकू नका। पशू प्राण्यावर प्रेम करा।
जिवते धंणीरो बीर घरेम मत लावजो। – भावार्थः जिवंत नवरा असणाऱ्या स्त्री ला आपली बायको म्हणून घरात आणू नका।
चोरी लबाडीरो धन घरेम मत लावजो। – भावार्थः चोरी करून खोट बोलून पैसा कमाऊ नका किंवा तशा पैसा घरात आणू नका।
केरी निंदा बदी चाडी जूगली मत करजो। – भावार्थः कोनाची निंदा चाडी चूगली लावा लावी करू नका
जाणंजो छाणंजो पछच माणजो। – भावार्थः जाणून घ्या विचार मंथन करा नंतरच ती गोष्ट स्वीकारा।
ये जो वातेर पत रकाडीय वोन पाने आड पान तारलीयुंव | – भावार्थः ह्या गोष्टीचा जो कोनी आदर करेल, आचरणात आणेल स्वीकार करेल
मी त्याचा रक्षण करेल. पाना आड पान मी त्याला तारेल।
सेवालाल महाराज यांचे मूळ सिद्धांत
सेवा बल्लीज म्हणून ओळखल्या जाणार्या बंजारा जीवनासाठी त्यांनी 22 प्रमुख तत्त्वे दिली
जंगल आणि पर्यावरणाचे रक्षण करा.
निसर्गाच्या अनुषंगाने नैसर्गिक जीवन जगा.
कोणालाही किंवा कोणत्याही प्रकारात भेदभाव करू नका.
सन्मानाने आयुष्य जगा.
खोटे बोलू नका, प्रामाणिक रहा ( बोलली बसा ) आणि इतरांचे सामान चोरू नका.
इतरांशी वाईट बोलू नका आणि इतरांना इजा करु नका.
स्त्रियांचा सन्मान करा, आणि मुली जिवंत देवी आहेत.
काळजी करू नका आणि निर्भयपणे जगू नका, धैर्यवान आणि आत्मविश्वासू जीवन जगा.
लोभ आणि भौतिक लैंगिक लैंगिक सुखसोयीची छटा दाखवा.
पाण्याचे रक्षण करा आणि तहानलेल्यांना पाणीपुरवठा करा आणि कधीही पाणी विकण्यास गुंतवू नका जे सर्वात मोठे गुन्हा / पाप आहे.
भुकेलेल्यांना अन्न द्या आणि गरजू लोकांना मदत करा.
वडीलधारी माणसांचा आदर करा आणि तरुणांवर प्रेम करा आणि प्राण्यांचा देखील आदर करा.
जंगलाला कधीही सोडू नका आणि जंगल नष्ट करू नका, जर आपण जंगल नष्ट केले तर आपण स्वत: ला नष्ट करीत आहात.
विषारी पदार्थांचे सेवन करू नका आणि मद्यपान पूर्णपणे टाळा.
अवैध संबंधात गुंतू नका. किंवा कुणाला गुंतूही देऊ नका.
मनन केल्याने आंतरिक शांती मिळेल, आणि अभ्यास करा, ज्ञान मिळवा आणि ज्ञान इतरांना वाटा
आधुनिक जीवनशैली आणि सांत्वन देऊन आमिष बनू नका आणि शारीरिक कृतीत व्यस्त रहा.
माणुसकीवर प्रेम करा आणि पैशावर नव्हे तर इतर सहकारी व्यक्तींबरोबर कामगिरी करा.
आयुष्यावर तर्क करा आणि सर्व अंधश्रद्धायुक्त विश्वास टाळा.
पालकांनो तुमचा आदर करा, तुमच्या कुटूंबाची आणि समाजाची काळजी घ्या आणि समाजातील बंधुता कधीही भंग करू नका.
समुदायाच्या संस्कृतीत व भाषेचे रक्षण करा, गोर भासा / गोरबोली बोला आणि निसर्गाशी जोडलेले सर्व सण साजरे करा आणि निसर्गास
हानी पोहचणारे असे सण टाळा.
नियमांचे पालन केले पाहिजे आणि गोरची ओळख टिकवून ठेवावी,
निसर्गाशी जोडले पाहिजे आणि त्याचा गैरफायदा घेऊ नये.
सेवालाल हे अनुकरणीय सत्यता,
धैर्य मानवतेच्या शिस्त, चिंतनशील, एक महान संगीतकार, अंधश्रद्धा विरुद्ध लढाई करणारे, एक बुद्धीप्रामाण्यवादी
आणि एक अंधकारात सापडलेल्या भक्तांना त्यातून काढणारे आहेत.
असे शीतला आणि सती देवी आणि सती देवी , आई जगदंबा यांच्या कथेत सुद्धा वाचायला मिळेल.
